3o Δημοτικό Σχολείο Άμφισσας: Η ΚΡΥΦΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΩΝ ΨΗΦΙΔΩΤΩΝ ΤΗΣ ΑΜΦΙΣΣΑΣ

Στο δρόμο προς τους Αγίους Αναργύρους, ανηφορίζοντας από την πηγή της Ωργιάς, κάτω από το Κάστρο της Άμφισσας, στέκεται «κρυμμένη» μέσα σε ένα στενό δρομάκι η Οικία Μπρουγιαννάκη, λίγο πριν φτάσουμε στην πηγή του Κατρέλη. Μια οικία με πολυετή ιστορία και παρουσία, που στέκεται ζωντανή στο χρόνο, κρύβοντας μέσα της το θησαυρό των μοναδικών ψηφιδωτών που υπάρχουν στο εσωτερικό της δάπεδο. Στα πλαίσιο της εκδρομής μας στο συγκεκριμένο χώρο, οι μικροί μαθητές επισκέφθηκαν την ιστορική κατοικία.

Ο Αρχαιοφύλακας κ. Φάνης Τσάκαλος, μας μίλησε για το συγκεκριμένο σπίτι:

«Bρισκόμαστε στο χώρο της οικίας Μπρουγιαννάκη, Μπρουγιαννάκης λεγόταν ο ιδιοκτήτης της και η Αρχαιολογική Υπηρεσία κράτησε για το μνημείο το όνομα του πρώην ιδιοκτήτη. Το ψηφιδωτό βρίσκεται στη θέση, σήμερα, εκεί όπου βρισκόταν από την αρχαιότητα. Για πάρα πολλά χρόνια στο συγκεκριμένο χώρο υπήρχε ένα σπίτι και έμειναν άνθρωποι και το διατηρημένο ψηφιδωτό ήταν στο υπόγειό τους. Φαίνονται ακόμα και τα ίχνη από το τζάκι που είχε το σπίτι. Τη δεκαετία του 1970 η Αρχαιολογική Υπηρεσία αγόρασε το οίκημα, το κατεδάφισε και έφτιαξε το στέγαστρο με την κεραμιδένια σκεπή, για να μπορεί το ψηφιδωτό να φαίνεται από τους επισκέπτες. Η οικογένεια Μπρουγιαννάκη ήταν απλοί άνθρωποι της πόλης και κάποιοι στιγμή μαθεύτηκε πως στο υπόγειο του σπιτιού τους υπήρχε το μοναδικό ψηφιδωτό. Δεν έχουμε πάρα πολλά στοιχεία για το ψηφιδωτό – δάπεδο, απλά υποπτευόμαστε πως προέρχεται από κάποιο δημόσιο κτίριο από την αρχαιότητα. Χρονολογείται από τον 4^ο – 5^ο μ.Χ. αιώνα και θεωρείται πως ήταν οι ίδιο ψηφοθέτες, οι ίδιο καλλιτέχνες που έφτιαξαν και το ψηφιδωτό στο Βαπτιστήριο, δίπλα από τη Μητρόπολη. Θεωρείται της ίδια τεχνοτροπίας και έχουν χρησιμοποιηθεί και παρόμοια υλικά. Είναι ξεκάθαρο το τι απεικονίζει το ψηφιδωτό και οι αρχαιολόγοι δίνουν ονομασία σε κάθε γεωμετρικό σχέδιο και σχήμα, πολύ εξειδικευμένα, απλά υπενθυμίζω πως στην είσοδο του Μουσείου Δελφών, υπάρχει ένα τεράστιο ψηφιδωτό που βρέθηκε σε μια παλαιοχριστιανική βασιλική των Δελφών και υποστηρίζεται πως και αυτό είναι φτιαγμένο από τους ίδιους ψηφοθέτες – με της ‘Αμφισσας – την ίδια χρονική περίοδο. Το ψηφιδωτό έχει επτά διαφορετικά χρώματα ψηφίδας που είναι φυσικά. Οι τεχνίτες είχαν βοηθούς που έσπαγαν όλη μέρα με το καλέμι τα κομμάτια του χρωματιστού βράχου σε μικρές ψηφίδες περίπου, ένα κυβικό εκατοστό, όπως είναι ένα ζάρι σήμερα και οι καλλιτέχνες διακοσμούσαν με σχέδια το δάπεδο».

Στο εσωτερικό της οικίας:

«Οι εσωτερικοί τοίχοι έχουν αψίδες και ύψος γύρω στα τέσσερα μέτρα. Στο δάπεδο βλέπουμε τρεις εσωτερικούς χώρους, το ημικύκλιο της αψίδας – που είναι κοντά στον βορεινό τοίχο – τον κεντρικό χώρο και το υπερυψωμένο κομμάτι, με 20 πόντους διαφορά ύψους από το άλλο δάπεδο. Στον κάθε χώρο οι αψίδες έχουν διαφορετικές διαστάσεις. Δεν υπάρχουν ενδείξεις και τεκμήρια για αν ο χώρος ήταν εκκλησία, γι΄αυτό λέμε πως ήταν ένα κτίριο για δημόσια χρήση. Κάνοντας οι ψηφοθέτες χρήση σε διαφορετικά χρώματα ψηφίδας, οι καλλιτέχνες έχουν φτιάξει εκπληκτικά σχέδια στο δάπεδο όπως ένα σταφύλι, ένα πλατανόφυλλο, φύλλο από κισσό με σχήμα καρδιάς. Η οικογένεια Μπρουγιαννάκη χρησιμοποιούσε το χώρο ως υπόγειο. Έγινε μεγάλη συντήρηση και αποκατάσταση των ψηφιδωτών και διήρκησε πολλά χρόνια αυτή η εργασία. Στη νότια πλευρά υπάρχει η συνέχεια του οικήματος την οποία θα την ψάξουμε κάποια στιγμή. Καταλήγοντας πρέπει να θυμόμαστε πως στο συγκεκριμένο χώρο υπάρχει ένα ξεχωριστό δείγμα ψηφιδωτού που μετά 1500 με 1600 χρόνια υπάρχει ακόμα στο χώρο του, εκεί δηλαδή που έχει κατασκευαστεί».

Η ταμπέλα στην είσοδο του σπιτιού δίνει τις παρακάτω πληροφορίες:

« ΚΟΣΜΙΚΟ ΚΤΗΡΙΟ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΧΡΌΝΩΝ - Κοσμικό κτήριο με ψηφιδωτό δάπεδο. Πρόκειται πιθανόν για μία πολυτελή οικία η οποία χρονολογείται στα τέλη του 4^ου – αρχές του 5^ου αιώνα μ.Χ. Το φηφιδωτό δάπεδό της φιλοτεχνήθηκε από τον ίδιο ψηφοθέτη που κατασκεύασε και το ψηφιδωτό δάπεδο του βαπτιστηρίου της Άμφισσας. Διατηρούνται τέσσερις από τους χώρους του κτιρίου ενώ οι τοίχοι, οι οποίοι είναι κατασκευασμένοι από λίθους και σειρές οπτόπλινθων, σώζονται σε ύψος μέχρι 4,5 μέτρων. Στο μεγαλύτερο μέρος του κτηρίου διατηρείται πολύχρωμο ψηφιδωτό δάπεδο το οποίο κοσμείται με βλαστούς άκανθας και κισσόφυλλα, οκτάγωνα συμπλεκόμενα μεταξύ τους, πλοχμό, φολιδωτό κόσμημα, βαθμιδωτά τετράγωνα, ρόμβους με επιμήκη σταυρικά σχήματα, ζατρίκια και ρόδακες».

Στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού και στη διεύθυνση http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=4941, η αρχαιολόγος κ. Ανθούλα Τσαρούχα γράφει για τη οικία Μπρουγιαννάκη:

«Το 1939 - 40, στην Άμφισσα, στο χώρο κοντά στο Κάστρο της Άμφισσας, αποκαλύφθηκε ένα κτήριο με ψηφιδωτό δάπεδο ρωμαϊκών χρόνων (η πρώην οικία Σίμου Μπρουγιαννάκη).

Πρόκειται για αψιδωτό κτήριο το σωζόμενο τμήμα του οποίου αποτελείται από τρεις μικρούς ορθογώνιους χώρους και ένα μεγάλο επιμήκη που καταλήγει σε αψίδα και κοσμείται με πολύχρωμο ψηφιδωτό δάπεδο με κεντρικό διακοσμητικό θέμα των αλληλοτεμνόμενων πολυγώνων.
Πιθανόν πρόκειται για ιδιωτικό κτίσμα, που ψηφοθετήθηκε παράλληλα με το Βαπτιστήριο της Άμφισσας (δίπλα στη σημερινή Μητρόπολη) και χρονολογείται στο τέλος του 4ου μ.Χ. αι».

Η οικία Μπρουγιαννάκη επικάθετο πάνω στα αρχαία τείχη της πόλης. Το υπέροχο ψηφιδωτό της, φανερώνει την μακρόχρονη ιστορία της Άμφισσας, μιας πόλης που κρύβει μέσα της έναν μοναδικό, ξεχωριστό πολιτισμικό πλούτο.